داستان کوتاه “سوال‌های آدم‌برفی”

به قلم زینب باقری

بچه‌ها یک آدم‌برفی ساختند.

پسرها داد زدند: “آدم‌برفی ساخته شد!”

آدم‌برفی به بچه ها نگاه کرد، جوری که انگار یک سوال توی ذهنش دارد. آدم برفی پرسید: “ساخته شد یعنی چی؟”

یکی از دخترها گفت: “یعنی چیزی قبلا نبوده و حالا هست.” آدم برفی یک چیز جدید یاد گرفت. او گفت: “جالب است.”

بچه ها دور آدم‌برفی بازی کردند. سُر خوردند. او و بچه ها خندیدند‌.

آدم‌برفی نگاه کرد جوری که انگار یک سوال توی ذهنش دارد. پرسید: “چرا سُر خوردید؟”

یکی از پسر‌ها گفت: “آخه زمین یخ زده و لیز شده.” آدم‌برفی حالا دوباره چیز جدیدی یاد گرفت. بیشتر خوشحال شد.

عصر بازی بچه‌ها به پایان رسید. بچه ها دست تکان دادند و گفتند: “آدم‌برفی می‌رویم خانه تا فردا.”

آدم‌برفی نگاه کرد جوری که انگار یک سوال توی ذهنش دارد. آن‌وقت پرسید: “خانه چه جور جایی‌ست؟”

بچه ها برگشتند. یکی از دخترها گفت: “خانه جایی‌ست که دیوار دارد.”

بچه ها دستشان را بهم دادند و دور آدم برفی حلقه زدند و گفتند: “اینجوری!”

یکی از پسرها ادامه داد: “خانه جایی‌ست که سقف دارد.” بعد بچه ها دستهایشان را بالای سر آدم‌برفی گرفتند و گفتند: “اینجوری!” آدم برفی هم با دست‌های چوبیش برایشان دست زد.

یکی از بچه ها گفت: “خانه جاییست که آنجا خانواده‌ات منتظرت هستند.”

آدم برفی نگاه کرد جوری که انگار یک سوال توی ذهنش دارد. او پرسید: “خانواده یعنی چی؟”

بچه ها ایندفعه کمی فکر کردند. آنها دست به کار شدند و تعدادی آدم‌برفی قد و نیم قد دور او درست کردند‌. آدم برفی از خوشحالی جیغ کشید و گفت: ” هورا، هورا”

آدم‌برفی حالا یک خانواده داشت، آنها با هم حرف می‌زدند. می‌خندیدند ودست‌های چوبیشان را بهم گره می‌زدند.

موقع رفتن او دوباره نگاهشان کرد. جوری که انگار هنوز سوال توی ذهنش دارد. یکی از دخترها کوله‌پشتی‌اش را زمین گذاشت یک کتاب درآورد و گفت: ” فکر می‌کنم خواندن کتاب به تو کمک کند!” و کتاب را به آدم برفی داد. آن شب آدم‌برفی و خانواده‌اش زیر چراغ پارک اولین کتاب عمرشان را با هم خواندند و لذت بردند.

___________________________________________________________

نقد داستان کوتاه «سؤال های آدم برفی»

به قلم هادی خورشاهیان

خانم زینب باقری در این داستان کار شگفتی انجام داده است. داستانی با فضایی آشنا برای بسیاری از کودکان جهان. در بسیاری از مواقع به نویسنده ی داستان کودک توصیه می شود داستانی بومی بنویسد تا کودک به دلیل آشنایی با نام های بارها شنیده، بتواند بهتر با آن ارتباط برقرار کند، ولی در داستان هایی از این دست نیازی به بومی نویسی نیست و چه بسا اگر داستان حال و هوای بومی پیدا کند از تأثیر آن کاسته شود.

داستان در عین واقعی بودن به دلیل عناصر کاملاً آشنای آن، داستانی تخیّلی است، به این عنوان که آدم برفی نمی تواند با بچّه ها حرف بزند، ولی در این داستان این اتّفاق افتاده است و با توجّه به سابقه ی چنین داستان هایی، کودک به خوبی با این داستان ارتباط برقرار می کند. از نظر عناصر داستانی و نوع روایت داستان کم و کسری ندارد و به عنوان یک داستان سرگرم کننده و لذتّ بخش، مخاطب را به خوبی با خود همراه خواهد کرد، ولی نویسنده گامی فراتر از این برداشته است و به شکلی نمادین دارد نکاتی را به کودک آموزش می دهد. از آن جایی که نویسنده به شیوه ی غیرمستقیم و نمادین داستان را روایت می کند، این نکات به شکل بهتری به ذهن مخاطب منتقل می شود. مخاطب در این داستان، مانند بسیاری از داستان های کودک، فقط خود کودک نیست و این آموزش های غیرمستقیم برای مخاطب بزرگسال نیز که دارد کتاب را برای کودک می خواند، بسیار آموزنده است.

آدم برفی در این داستان نماد معصومیت است. او از جهانی که در آن به وجود آمده است اطّلاعی ندارد. از بخت خوبش شرایطی دارد که در برف و روشنی و سپیدی به وجود می آید و نه مثلاً در مرداب یا شوره زار یا وسط دود و ترافیک خیابان. هرچند می تواند در کوچه ای خلوت ساخته شده باشد که در نزدیکی اتوبانی پررفت و آمد است، ولی در اختصار حیرت انگیز این داستان، اشاره ای به مکان نشده است و آدم برفی در جغرافیایی روشن پا به عرصه ی وجود گذاشته است. خوش شانسی دوّم آدم برفی در این است که کودکان که خود نماد معصومیت هستند او را به وجود آورده اند. در این مرحله هم خوش شانسی مضاعفی دارد که سازندگان او کودکانی اند که اهل کتاب خواندن هستند. آن ها او را با هوشمندی با جهانی آرمانی آشنا می کنند و کار به جایی می رسد که آدم برفی و خانواده اش کتاب هم می خوانند.

آدم برفی نماد کودک است. کودکی که پا به جهان خاکی گذاشته است و اطرافیانش باید او را به بهترین شکل پرورش بدهند. باید به او آموزش های لازم را بدهند و او را با چیزهایی که برای هر کودکی لاز م است آشنا کنند. نویسنده در این داستان دارد کاملاً با نگاهی آموزشی با کودک حرف می زند، ولی انتخاب دقیق و درست سوژه و روایت باعث شده است کودک حدّاقل در وهله ی اوّل متوجّه تعلیمی بودن داستان نشود و با غرق شدن در داستان با آدم برفی و بچّه ها همراه شود.

در دنیای جدید ادبیات کودک و نوجوان برخلاف دوران قدیم که داستان ها همه تعلیمی بودند، نویسندگان با استفاده از اصول روان شناسی، مطالب را به شکلی جدید به مخاطب منتقل می کنند و تجربه ی دهه های اخیر در عرصه ی کتاب کودک، نشان داده است که این شیوه تأثیر بیش تری بر ذهن کودک می گذارد. ذهن کودک گفتار و رفتارش را شکل می دهد و می توان با چنین داستان هایی، کودکانی آگاه پرورش داد. این گونه داستان های از نظر تصویرگری هم دست تصویرگر را باز می گذارند و از آن مهم تر این که کودک هم در لحظه ی خواندن این گونه داستان ها در تصوّر داستان و مفهوم، خلاقیت بیش تری از خود نشان می دهد.

******************************

رزومه ی آقای هادی خورشاهیان

هادي خورشاهيان 15/6/ 1352 در گنبدكاووس متولّد شد، ولي به دليل اصالت خراساني اش، خانواده اش به نيشابور بازگشتند و او تا سال 1377 مقيم آن جا بود و از آن سال تاكنون ساكن تهران است. داراي مدرك ليسانس زبان و ادبيات انگليسي دانشگاه تهران است و گواهينامه ي هنري درجه ي دو در رشته ي شعر، معادل فوق ليسانس به او اعطاء شده است. از سال 1370آثارش در مطبوعات به چاپ رسيده است و تاكنون حدود بیش از صد و ده جلد كتاب در حوزه هاي ادبيات كودك و نوجوان، شعر، ادبيات داستاني، ترجمه، نقد ادبي، نمايشنامه و فيلمنامه از او منتشر شده است. در چند همايش و كنگره برگزيده شده است و در چند همايش و كنگره نيز به عنوان داور حضور داشته است.

نمايشنامه

– سرباز و مرز، انتشارت: قطره، 1393

فيلمنامه

خواب مرگ، انتشارات: افراز، 1394

شعر كودك

– ديشب توي تلويزيون، انتشارات: نگارينه، 1387

– دوشنبه ساعت دو، انتشارات: نگارينه، 1387

– من بابا رو دوس دارم، انتشارات: نگارينه، 1387

– باد اومد و هلش داد، انتشارات: هيربد، 1389

– يه شهري تو ابرا بود، انتشارات: هيربد، 1389

– خواب مادر بزرگ، انتشارات: هيربد، 1391

– دود، بوق، ترافيك، انتشارات: هيربد، 1391

– بابابزرگ آسماني، انتشارات: سرمستان، 1392

– آقاجون مهربون، انتشارات: سرمستان، 1394

– اين چي چيه؟ مترسك، انتشارات: خط خطي، 1394

– اين چي چيه؟ يه جنگل، انتشارات: خط خطي، 1394

– اين چي چيه؟ يه شيره، انتشارات: خط خطي، 1394

– اين چي چيه؟ يه جغده، انتشارات: خط خطي، 1394

– اين چي چيه؟ يه ماژيك، انتشارات: خط خطي، 1394

– اين چي چيه؟ يك قطار، انتشارات: خط خطي، 1394

– مامان چه خوب است، انتشارات: سایه گستر، 1397

– بانگ طلایی، انتشارات: قدرولایت، 1399

داستان كودك

– من يك بادبادكم، انتشارات: شباويز، 1382

– لطفا آدم بزرگ ها پياده شوند، انتشارات: كردگاري، 1385

– شيرها براي هم نامه نمي نويسند، انتشارات: كردگاري، 1385

– باران در بهشت، انتشارات: شاهد، 1385

– همه در حرم خوشحالند، انتشارات: بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي، 1393

– درخت مُراد، انتشارات: فراي علم، بازنويسي ادبيات كهن با داريوش هفت برادران، 1394

– دفتر نقاشي خاطرات سايه، انتشارات: سكّو، 1394

– چوب درخت بِه، انتشارات: فراي علم، بازنويسي ادبيات كهن با داريوش هفت برادران، 1395

– گربه ی ایرانی در چکمه ی ایتالیایی، انتشارات: کتاب نیستان، 1398

– جزیره ی پرچم ها، انتشارات: کتاب نیستان، 1398

– روزی که خورشید قهر کرد، انتشارات: کتاب نیستان، 1398

– آن هزارمین مرد، انتشارات: قدرولایت، 1400

– مدادرنگی قدکوتاه، انتشارات: سروش، 1400

– بازی کودکان، انتشارات: سازمان زیباسازی شهر تهران، 1400

– فوّاره های رنگی، انتشارات: سازمان زیباسازی شهر تهران، 1400

– بدن سازی در پارک، انتشارات: سازمان زیباسازی شهر تهران، 1400

– سرویس بهداشتی، انتشارات: سازمان زیباسازی شهر تهران، 1400

– ورزش بانوان، انتشارات: سازمان زیباسازی شهر تهران، 1400

– کلمات نوه های پدربزرگند، انتشارات: سروش، 1401.

مجموعه داستان کودک

– آیدای شگفت انگیز، انتشارات: سکّو، 1396

مجموعه داستان نوجوان

– بابا حق نداشت، انتشارات: هزاره ی ققنوس، 1398

– غمگین ترین فضایی، انتشارات: نگارینه 1399

شعر نوجوان

– توي اخبار راديو، انتشارات: واج، سال 1383

– در كلاس دير وقت، انتشارات: نگيما، سال 1383

– ما هم آخر خدامان بزرگ است، انتشارات: كردگاري، 1385

– با اجازه ي دبير هندسه، انتشارات: قطره، 1390

– اين كه روي تخته است كشور است، انتشارات: نسيما، 1394

– دریاچه در استکان، انتشارات: گویا، 1399

 

رمان نوجوان

– پلاك 61، انتشارات: كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، 1387

– سفر به شهريور، انتشارات: كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان ،1390

– سايه هاي ترس، انتشارات: چشمه، 1390

– مامان را ببخشيد، انتشارات: هزاره ي ققنوس، 1390

– آلبوم دردسر، انتشارات: كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، 1391

– راز بزرگ سلمان، انتشارات: آموت، 1392

– طوفان در راه، انتشارات: هزاره ي ققنوس، 1393

– مگه من چند نفرم؟، انتشارات: افق، 1394

– اين راز مال من است، انتشارات: ايرانبان، 1395

– دختری که نبود، انتشارت: افق، 1395

– فرشته ای در تانک، انتشارات: کتابستان معرفت، 1396

– یکی من و از دست داداشم نجات بده، انتشارات: خط خطی، 1397

– دو تفنگدار ناشی، انتشارات: خط خطی، 1397

– رو تن این تخته سیاه، انتشارات: سوره ی مهر، 1397

– دزدیدن آدم رباها، انتشارات: محراب قلم، 1400

نقد ادبيات كودك و نوجوان 

– حرف اضافه ي لازم، انتشارات: پرنده، 1386

ترجمه (رمان كودك و نوجوان)

– دردسر دوقلو (ژاكلين ويلسون)، انتشارات: هرمس، 1388

فعّالیت ها:

– برگزاری کارگاه آموزش شعر و داستان در فرهنگسراها و فضای مجازی در دو دهه ی اخیر.

– سخنرانی و نقد کتاب در فرهنگسراها و مکان های فرهنگی در دو دهه ی اخیر.

– چاپ بیش از هزار شعر و داستان و نقد کتاب و مصاحبه از سال 1370 تاکنون در بیش از صد نشریه.

رتبه ها

– رتبه ي دوّم شعر هفتمين دوره ي مسابقه ي قلم، 1372

– رتبه ي اوّل شعر هشتمين دوره ي مسابقه ي قلم، 1373

– رتبه ي اوّل داستان نويسي دانشجويان سراسر كشور، 1380

– رتبه ي سوّم شعر در بخش آزاد جشنواره ي فرهنگي دانشجويان بم، 1383

– برگزيده ي شعر آزاد سوّمين جشنواره ي  شعر رضوي استان خراسان، 1384

– رتبه ي سوّم داستان كودك و نوجوان براي داستان ” باران در بهشت” در دهمين انتخاب بهترين  كتاب سال دفاع مقدّس، 1384

– اثر برتر اوّلين كنگره ي شعر زنان عاشورايي، 1385

– برگزيده ي سوّمين جايزه ي ادبي يوسف، 1387

– رتبه ي برتر شعر ايثار و شهادت، 1387

– برگزيده ي سوّمين دوره ي جشنواره ي شعر فجر، 1387

– تقدير ” پلاك 61″ هفتمين جايزه ي ادبي اصفهان، 1389

– رتبه ي سوّم شعر كودك و نوجوان بيستمين كنگره ي دفاع مقدّس، 1391

– گواهينامه ي هنري درجه ي دو در رشته ي شعر، 1393

– تمجيد رمان ” مگه من چند نفرم؟” در سيزدهمين دوره ي جشنواره ي قلم زرّين، 1394

– تقدير در كنگره ي 2000 شهيد هنرمند ” ترنّم پرواز” 1394

– نامزدی مجموعه غزل سلام بر زندان در پانزدهمین دوره ی جشنواره ی قلم زرّین، 1396

– نامزدی رمان الفبای مردگان در جایزه ی جلال آل احمد(کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) 1396.

– نامزدی مجموعه داستان انگشت نگاری در جایزه ی قلم زرّین 1399.

– نامزدی مجموعه شعر تقصیر دنیا بود و تهرونش در جشنواره ی فجر(کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) 1399

– برگزیده شدن مجموعه غزل سلّول آزادی در نوزدهمین دوره ی جایزه ی قلم زرّین 1400

داوري ها

– داوري كتاب شعر كودك و نوجوان كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، 1384

– داوري شعر قرآني خبرگزاري ايكنا، 1384

– داوري چهارمين جشنواره ي  شعر بسيج ويژه ي منطقه ي مقاومت تهران، 1386

– داوري دوّمين جشنواره ي انتخاب كتاب برتر كودك و نوجوان، 1386

– داوري سوّمين جشنواره ي انتخاب كتاب برتر كودك و نوجوان،1387

– داوري هفدهمين كنگره ي شعر دفاع مقدّس، 1387

– داوري پنجمين همايش بالاتر از زلالي، 1389

– داوري شعر نوجوان دهمين دوره ي جشنواره ي مطبوعات كودك و نوجوان كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، 1390

– داوري كتاب هاي بازنويسي در جشنواره ي كتاب كودك و نوجوان كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، 1391

– داوري سوّمين جشنواره ي استاني داستان كوتاه حوزه ي هنري نيشابور، 1391

– داوري كتاب هاي زندگينامه در جشنواره ي كتاب كودك و نوجوان كانون پرورش فكري كودك و نوجوان، 1392

– داوري بخش داستان جشنواره ي ايده هاي  بهره ور، 1392

– داوري پنجمين جشنواره ي داستان كوتاه پايداري، 1393

– داوري ششمين جشنواره ي داستان كوتاه پايداري، 1394

– داوري كتاب داستان كودك و نوجوان كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، 1394

– داوري كتاب داستان كودك و نوجوان كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، 1395

– داوري كتاب هاي شعر كودك و نوجوان كانون پرورش فكري كودك و نوجوان، 1395

– داوری ششمین جشنواره ی استانی داستان کوتاه شهید شاهی، 1396

– داوری در کتاب سال جلال آل احمد(کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) بخش رمان 1398.

– داوری در بخش داستان کودک و نوجوان اوّلین دوره ی جایزه ی ایثار و شهادت سرخ نگاران 1398.

– داوری كتاب هاي شعر كودك و نوجوان كانون پرورش فكري كودك و نوجوان، 1399

– داوري كتاب داستان كودك و نوجوان كتاب سال جمهوري اسلامي ايران، 1399

– دبیرعلمی و داور نهمین دوره ی جایزه ی ادبی یوسف 1399.

– سرگروهی و داوری داستان کودک و نوجوان انقلاب در اوّلین دوره ی جشنواره ی انقلاب اسلامی 1399

– داوری داستان انقلاب در حوزه ی هنری 1399.

– داوری جایزه ی کتاب سال جوان جمهوری اسلامی ایران در بخش داستان تألیف و ترجمه 1399.

– داوری جایزه ی جلال آل احمد چهاردهمین دوره (کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) در بخش مجموعه داستان 1400

– داوری نوزدهمین دوره ی کتاب سال دفاع مقدس در بخش داستان کودک و نوجوان 1400

– داوری در بخش شعر کودک و نوجوان دوّمین دوره ی جایزه ی ایثار و شهادت سرخ نگاران 1400.

– داوری در بخش داستان کودک و نوجوان دوّمین دوره ی جایزه ی ایثار و شهادت سرخ نگاران 1400.

– داوری بخش داستان بیست و دوّمین دوره ی جشنواره ی موضوعی پرسش مهر آموزش و پرورش.

– داوری در کتاب سال استانی و کتاب سال داستان کودک و نوجوان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو دهه ی اخیر.

– داوری جایزه ی جلال آل احمد پانزدهمین دوره (کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) در بخش مجموعه داستان 1401

– داوری بیستمین دوره ی کتاب سال دفاع مقدس در بخش داستان کودک و نوجوان 1401

– داوری سومین جشنواره ی داستان آفرینش با عنوان دیار یار با موضوع ادبیات اقلیمی در جشنواره ی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان 1401.