به قلم سمیه سبزه‌ای

وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «13 جاثیه»

و آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است، همه از اوست كه براى شما رام نمود، همانا در اين تسخير براى كسانى كه فكر كنند، قطعاً نشانه‌هايى است.

مهم‌ترین پیام آیه‌ی فوق این است که  تمام هستى در راستاى بهره‌گيرى انسان است.

اگر از ما بپرسند سنجاب، کانگورو، هدهد، حلزون… چه بهره‌ای برای زندگی‌ ما دارند؟

برخی پاسخی نداریم و برخی هم به روابط علی و معلولی جهان طبیعت پناه می‌بریم؛

اما اگر از نویسنده‌ای مانند خانم کلر ژوبرت بپرسید.  پاسخ کاملاً متفاوت خواهد بود. این حیوانات نعمت‌هایی ویژه هستند که در دنیای داستان می‌توانند بار تربیت و آموزش را از نگاه ما به مقصد قلب و ذهن کودکان ببرند.

خانم ژوبرت در فرانسه کودکی و برای کودکان ایرانی نویسندگی کرد. در شهر پاریس و در خانه‌ی پدری نقاش و مادری پزشک قد کشید. ۱۹ ساله بود که به دنبال حقیقت در میان ادیان مختلف جستجو کرد و به دین اسلام مشرف شد.

با یک ایرانی ازدواج و به کشور ما مهاجرت کرد. او از چالش اختلاف زبانش فرصت ساخت و عاشقانه زبان فارسی را آموخت. از قصه‌های شبانه برای بچه‌هایش به نویسندگی رسید و ادبیات کودک را به طور جدی دنبال کرد.

خانم ژوبرت لیسانس علوم تربیتی داشت. کارشناسی ارشدش را هم در رشته ادبیات کودک به صورت غیر حضوری از دانشگاه لومان فرانسه گرفت. در کنار این‌ها سطح ۲ حوزه علمیه را هم خواند. همه این آموزش‌ها دست به دست هم داد تا کتاب‌هایش از نظر علوم تربیتی ادبیات و علوم اسلامی استانداردهای لازم را داشته باشد. توانایی تصویرگری در کنار نویسندگی به او امکان داده تا خیال و مقصود مورد نظرش را به راحتی و درستی به مخاطب انتقال دهد.

خانم ژوبرت با رویکردی هوشمندانه و ساختاری سنجیده، مفاهیم سخت دینی را در دنیایی فانتزی و جذاب به کودکان ارائه می‌کند. ایشان با کمال سخاوت و تواضع داستان‌نویسی را به هنرپژوهان ایرانی بدون هیچ چشم‌داشتی و به صورت کارگاهی می‌آموزد.

غالب آثار خانم ژوبرت  فانتزی و دارای طرح واقع نما هستند.  جنگل، دشت یا باغچه‌ای در زمان و مکانی نامعلوم که حیواناتش با هم حرف می‌زنند. یعنی نمی‌توان به طور دقیق یک تاریخ و جغرافیای خاصی را برای آن داستان مشخص کرد.

الگوی تخیلی این داستان‌ها غالباً به آیات و روایات برمی‌گردد و این به عمق و لایه‌دار شدن داستان‌ها می‌انجامد.

به عنوان نمونه یکی از داستان‌های خانم ژوبرت که نامزد جایزه کتاب سال هم بوده است را از لحاظ فانتزی بررسی می‌کنیم.

داستان آش بلوط با مضمون نقش دوست خوب در زندگی نوشته شده است . به نظر می‌آید درون‌مایه آن روایتی از پیامبر اکرم (ص) است که می‌فرمایند:  «مَن اَرادَ اللّه بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه خَلیلاً صالحِا»هر کس که خداوند براى او خیر بخواهد، دوستى شایسته نصیب وى خواهد نمود.

در این داستان پپوچی موقع چیدن بلوط بالای درخت گیر می‌کند. در سوت مخصوصش فوت می‌کند و بهترین دوستش یعنی زَزو به کمک او می‌آید. با استفاده از فکرش حیوانات دیگر جنگل را همراه می‌کند و در نهایت با دیگر حیوانات آش بلوط‌ را می‌خورند.

داستان واقع نما محسوب می‌شود چون هیچ نشانه‌ای از زمان یا مکان مشخص در آن پیدا نیست. جنگلی که پپوچی در آن زندگی می‌کند و زمان وقوع داستان قابل حدث و تخمین نیست.

محمدهادی محمدی در کتاب فانتزی در ادبیات کودکان، شش عنصر اصلی برای تخیل فانتزی معرفی می‌کند: تخیل کنشی، کنشگری، شیء جادویی، مکان، زمان و تخیل زبانی.

تخیل کنشی که همان کنش و حرکت است در داستان آش بلوط، به فراوانی دیده می‌شود. در این کتاب، نویسنده از کنش‌های طبیعی و غیر طبیعی برای خلق این داستان فانتزی، بهره برده است. کنش‌های طبیعی مانند لیز خوردن کوله‌پشتی از روی دیگ و کنش‌های غیر طبیعی مثل  آش بلوط پختن، پپوچی و ززو است.

تخیل کنشگری، تخیل تغییر صورت و خلق شخصیت‌های عجیب است. شخصیت پپوچی و ززو یک حیوان خیالی و ساخته‌ی ذهن نویسنده است. پس تخیل کنشگری هم در این داستان وجود دارد.

هر اثر فانتزی دارای کارکردهایی است که هدف نویسنده از نوشتن داستان را مشخص می‌کند. در این داستان کارکرد سرگرمی و تربیتی – اخلاقی به وضوح دیده می‌شود.

خانم ژوبرت بالغ بر ۱۲۰ عنوان کتاب کودک دارد. در پایان کتاب‌هایی که برگزیده، شایسته تقدیر و نامزد جشنواره‌های مختلف شده‌اند را معرفی می‌کنیم.

۱- در جستجوی خدا، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان،  ۱۳۸۴ (جایزه دهمین جشنواره کتاب سلام بچه ها و پوپک؛ جایزه جشنواره کتاب‌های کمک آموزشی رشد)

۲- خداحافظ راکون پیر، کانون، ١٣٨٨ (جایزه سیزدهمین جشنواره کتاب سلام؛ جایزه کتاب سال شهید غنی پور؛ جایزه پروین اعتصامی؛ جایزه اولین جشنواره کام یوسف برای متن و برای تصاویر؛ برگزیده جشنواره رشد)

۳- داستان‌های موموشی1: آش قاطی‌پای و چهار داستان دیگر (لانه‌ی موموش/ کم‌کم‌کم/ خروپف/آش قاتی‌پاتی/قصه‌ی موموشی) ، انتشارات دانش نگار، ١٣٩١ (برگزیده جشنواره کانون ١٣٩٣)

۳- وای! نه (کتاب دست‌ساز برای خردسالان)، کانون، ١٣٩٣ (تقدیر شده جشنواره شهید غنی پور، ١٣٩٤)

۴- داستان‌های پَپوچی (۵ جلدی: ۱. آش بلوط/۲. غصه‌ی پپوچی/۳. یک‌عالم مدادرنگی   /۴. آینه/۵. درخت شکلات)، انتشارات کانون، ١٣٩٤ (نامزد سی و سومین دوره جایزه کتاب سال)

۵- لینالونا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ١٣٩٤ (تقدیر شده نهمین دوره کتاب برتر به خاطر متن و تصاویر)

۶- من و پنگوئنم، انتشارات فنی ایران، ١٣٩٤. تجرید چاپ توسط نشر رود آبی 1402 (تقدیر شده نهمین دوره کتاب برتر به خاطر متن و تصاویر)

۷- مجموعه‌ی ۴ جلدی داستان‌های شکر خدا (تقدیر شده نوزدهمین جشنواره شهید غنی‌پور): کفش‌های بافتنی (کفش‌های بافتنی/دو جوراب آبی/پیف‌پیف! ـ با تصویرگری افروز قولی‌زاده) (برگزیده بیست‌ویکمین جشنواره رشد، ۱۴۰٢)/ زیرزمین‌بازی (باز هم توت‌فرنگی!/

۸- مجموعه ۴ جلدی قصه‌های ریزه‌میزه: کیسه‌ی شادی / لبخند خدا / قطره‌های ریز‌ریزو (تقدیر شده بیستمین جشنواره شهید غنی‌پور ـ برگزیده کتاب سال دینی کودک و نوجوان ١٣٩٩): / لبخند گم‌شده، انتشارات داستان جمعه، ۱۳۹۸

۹- نذر مخصوص، نشر رود آبی، ۱۴۰۰ (برگزیده دومین جشنواره کتاب سال دینی کودک و نوجوان ۱۴۰۱)

۱۰- دوست بزرگ، دوست کوچک، نشر رود آبی، ۱۴۰۰ (تقدیر شده بیست‌ و دومین جشنواره شهید غنی‌پور)

۱۱- قهرمان، به شکل خودم، انتشارات راه‌یار، ۱۴۰۱ (تقدیر شده سومین دوره انتخاب آثار برتر مدافعان حرم و جبهه مقاومت «جایزه سردار شهید حاج حسین همدانی»؛ تقدیر شده جشنواره سومین جایزه کتاب روایت پیشرفت)

۱۲- مجموعه ۴ جلد ماجراهای دخترانه (با تصویرگری سحر فرهادروش، نیره مهری، گلنار ثروتیان و مریم پیروزمهر): گربه‌ی نقاشی من / بستنی دوم / هدیه‌ی خدا / بی‌اجازه، انتشارات سروه مهر (مهرک)، ۱۴۰٢(تقدیر شده نخستین جشنواره کتاب سال کودک و نوجوان ۱۴۰۳)